Ενότητα 3: Ζωολογία και Εντομολογία
Θεματική ενότητα 3: Χημική Καταπολέμηση

Οργάνωση



  • Ταυτοποίηση του είδους. Ο προσδιορισμός του είδους του επιβλαβούς οργανισμού που πρόκειται να καταπολεμηθεί είναι απαραίτητος προκειμένου να γνωρίζουμε τη βιολογία και οικολογία του.
  • Εκτίμηση μεγέθους προσβολής & χώρου. Εφόσον κριθεί απαραίτητο, συνιστάται η παρακολούθηση (monitoring) του πληθυσμού με κατάλληλους μεθόδους δειγματοληψίας ώστε να εντοπιστούν οι εστίες ανάπτυξής του αλλά και άλλες σημαντικές πληροφορίες (πχ η εποχή ή τα χρονικά διαστήματα που παρατηρείται αύξηση της πυκνότητας των πληθυσμών του).
  • Επιλογή του σκευάσματος που έχει έγκριση για το οργανισμό στόχο. Σε κάθε περίπτωση υπενθυμίζεται ότι κατά την εφαρμογή του σκευάσματος πρέπει να ακολουθούνται πάντα οι οδηγίες της εγκεκριμένης ετικέτας από το Υπερυπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος & Ενέργειας οι οποίες αναγράφονται στην συσκευασία και να τηρούνται όλοι οι κανόνες προφυλάξεως για τον άνθρωπο και το περιβάλλον.

Παράλληλα, προτείνεται και η ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού για τις δυνατότητες της δικής του συμβολής στην πρόληψη και αντιμετώπιση των προβλημάτων που σχετίζονται με τους επιβλαβείς οργανισμούς. Επιπλέον η ενημέρωση κοινού περιλαμβάνει την παροχή πληροφοριών για την εφαρμογή, τους πιθανούς κινδύνους, το κόστος κτλ.

Βασικές πληροφορίες
Βασικές αρχές για την οργάνωση της διαχείρισης επιβλαβών οργανισμών όταν πρόκειται να εφαρμοστεί χημική καταπολέμηση

Εξοπλισμός /Ορθή χρήση εξοπλισμού/Εγγεγραμμένα βιοκτόνα

Εξοπλισμός και ορθή χρήση του

Η σωστή ρύθμιση του εξοπλισμού μας εξασφαλίζει την ορθή εφαρμογή του βιοκτόνου. Ο εξοπλισμός εφαρμογής πρέπει να είναι πάντα ρυθμισμένος (βαθμονόμηση-calibration) και πολύ καλά συντηρημένος. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η ομοιόμορφη εφαρμογή, στη συνιστώμενη δόση, αποφεύγοντας φαινόμενα «σπατάλης» βιοκτόνου (οικονομία) αλλά και επιβάρυνσης του περιβάλλοντος (προστασία ανθρώπων και οργανισμών μη στόχων).

Για το λόγο αυτό προτείνεται ο συχνός έλεγχος του εξοπλισμού προκειμένου να διαπιστώσουμε ότι βρίσκεται σε καλή κατάσταση πριν οποιαδήποτε χρήση του. Χρησιμοποιούμε πάντα τον εξοπλισμό σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης των βιοκτόνων που επιλέγονται για τη διαχείριση των επιβλαβών οργανισμών.

Εγκεκριμένα βιοκτόνα

  1. Χρήση μόνο των εγκεκριμένων βιοκτόνων από το Υπερυπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος & Ενέργειας. Τα εγκεκριμένα βιοκτόνα χρησιμοποιούνται για την προστασία της δημόσιας υγείας και θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις οδηγίες όπως αυτές περιγράφονται από τα δελτία ασφαλείας των κατασκευαστών και τις εγκρίσεις του αρμόδιου Υπουργείου
  2. Η εφαρμογή των τρωκτικοκτόνων δολωμάτων θα γίνεται αποκλειστικά και μόνο μέσα σε σταθερά τοποθετημένους δολωματικούς σταθμούς ασφαλείας. Οι συγκεκριμένοι σταθμοί λειτουργούν με κλειδί ασφαλείας και αποκλείουν την πρόσβαση σε μη εξουσιοδοτημένα άτομα, παιδιά, καθώς και ζώα μη στόχους (πχ σκύλους και γάτες).
Σωστή ρύθμιση του εξοπλισμού - οφέλη

Επιλογή κατάλληλου σκευάσματος




Για την επιλογή του κατάλληλου σκευάσματος θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα παρακάτω κριτήρια:

  • Να έχει έγκριση για τον εχθρό στόχο.
  • Να είναι το κατάλληλο για το χώρο που θα εφαρμοστεί (πχ ανοικτός ή κλειστός χώρος).
  • Ο τρόπος εφαρμογής, το φάσμα δράσης, οι δόσεις εφαρμογής κτλ

Επιπλέον με τα παραπάνω κριτήρια ο τρόπος εφαρμογής αποτελεί σημαντικό παράγοντα επιλογής της κατάλληλης μορφής του σκευάσματος.
Παραδείγματα:

  • Για την καταπολέμηση ψύλλων εντός οικίας (όπου έχουν μεταφερθεί από τον κήπο, λόγω της ύπαρξης αδέσποτου) εφαρμόζουμε σκεύασμα που δεν λερώνει (άρα όχι βρέξιμη σκόνη ή κάποιο άλλο που ξέρουμε ότι λερώνει -γαλάκτωμα) και επιλέγουμε αυτό που δεν μυρίζει.
  • Αντίθετα σε εξωτερικό χώρο για την προληπτική αντιμετώπιση βαδιστικών εντόμων χρησιμοποιούμε σκεύασμα σε μορφή μικροκάψουλας για να έχουμε μεγαλύτερη υπολειμματική διάρκεια.

Υπενθυμίζεται ότι η άδεια των βιοκτόνων δίνεται από το Υπερυπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος & Ενέργειας.

Κριτήρια επιλογής σκευάσματος

Υπολογισμός εφαρμογής



Για τον υπολογισμό της εφαρμογής θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας:

  • Την εφαρμογή ανά μονάδα προϊόντος
  • Την εφαρμογή ανά μονάδα επιφάνειας
  • Την εφαρμογή ανά μονάδα όγκου

Βασική προϋπόθεση είναι η Βαθμονόμηση (Calibration) του εξοπλισμού εφαρμογής. Ως βαθμονόμηση ορίζεται η διαδικασία με την οποία γίνεται ο υπολογισμός και η προσαρμογή της απαιτούμενης ποσότητας σκευάσματος (βιοκτόνου) στον χρησιμοποιούμενο εξοπλισμό για την εφαρμογή στον χώρο.

Η διαδικασία αυτή πρέπει να ακολουθείται τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο ή όταν γίνονται τροποποιήσεις στα μέρη του εξοπλισμού. Αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ορθή εφαρμογή – διάχυση του σκευάσματος στο χώρο. Χρησιμοποιούμε πάντα τον εξοπλισμό σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης των βιοκτόνων που επιλέγονται για τη διαχείριση των επιβλαβών οργανισμών.

Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται, εκτός της ομοιόμορφης εφαρμογής στη συνιστώμενη δόση, η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής, η προστασία της δημόσιας υγείας, η μείωση υπολειμμάτων στο περιβάλλον αλλά και η εξοικονόμηση χρημάτων.

Χρήσιμες συμβουλές:

  • Η ποσότητα του ψεκαστικού διαλύματος που θα απαιτηθεί για την κάλυψη δεδομένης επιφάνειας υπολογίζεται από τη δόση του κάθε σκευάσματος.
  • Για την αντιμετώπιση βαδιστικών εντόμων τα σκευάσματα αναφέρουν τη δόση ανά λίτρο αλλά και την επιφάνεια που θα πρέπει να εφαρμοστεί ο όγκος αυτός (λίτρο) του ψεκαστικού διαλύματος.
  • Αναλόγως λοιπόν με το είδος του προβλήματος (βιο-οικολογία του εντόμου) τότε υπολογίζεται αν θα πρέπει να εφαρμόσουμε σε αυτή την επιφάνεια ή και σε κάποιες ακόμα που ενδεχομένως αυξάνουν τον όγκο του βιοκτόνου (ψεκαστικό διάλυμα) και κατά συνέπεια την τελική ποσότητά του που θα εφαρμόσω.

Τι πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για την εκτίμηση της εφαρμογής

Υπολογισμός κόστους


Το τελικό κόστος θα πρέπει να περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστο το κόστος αγοράς του χημικού σκευάσματος που θα χρησιμοποιηθεί. Επιπλέον παράμετροι που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι:

  • Το κόστος της εφαρμογής. Συμπεριλαμβάνεται η κοστολόγηση της εφαρμογής με τον κατάλληλο εξοπλισμό (πχ. εφαρμογή υπερμικρου όγκου –ULV το οποίο δεν μπορεί να το αγοράσει άλλος εκτός από τον επαγγελματία).
  • Το κόστος μετακίνησης τόσο του προσωπικού όσο και του εξοπλισμού. Για το λόγο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθούν προγράμματα που υποστηρίζονται από το google maps ώστε να υπολογίζουν το κόστος κάθε εφαρμογής (πχ απόσταση από την έδρα της επιχείρησης & κόστος του χημικού που θα ξοδευτεί).
  • Τα λειτουργικά έξοδα γραφείου (πχ μέρος του μισθού, φόροι, ενοίκιο).
Τι πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό του κόστους εφαρμογής

Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα των μεθόδων καταπολέμησης


Σκοπός: έλεγχος επιβλαβών οργανισμών χωρίς την επιβάρυνση της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος.

Χημικές μέθοδοι:

  • Άμεσα αποτελέσματα
  • Βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα
  • Δημιουργία ανθεκτικότητας
  • Προσοχή σε ευαίσθητους χώρους

Μηχανικές & Φυσικές:

  • Ασφαλείς για την υγεία
  • Σε κάποιες περιπτώσεις χαμηλότερου κόστους
  • Δεν αφήνουν υπολείμματα στο προϊόν
  • Περιορισμένη εφαρμογή

Παραδείγματα

Πλεονεκτήματα αερίων

  • Εξαπλώνονται ταχύτατα στον χώρο και το προϊόν, και διεισδύουν σε σημεία όπου δεν είναι δυνατόν να εφαρμοσθούν άλλες μέθοδοι (διαφορά με aerosols)
  • Άμεση δράση σε όλα τα βιολογικά στάδια των εντόμων (ακόμα και ωοκτόνος δράση)
  • Αποτελεσματικά για μεγάλο εύρος ειδών εντόμων, ακάρεων κτλ.
  • Δεν αφήνουν υπολείμματα στο προϊόν και έχουν μικρή υπολειμματική δράση
  • Εφαρμόζονται όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο (με την διαπίστωση της προσβολής)

Μειονεκτήματα αερίων

  • Πολύ επικίνδυνα κατά την εφαρμογή εάν δεν τηρηθούν όλες οι προβλεπόμενες προφυλάξεις
  • Ανάπτυξη ανθεκτικότητας από μερικά είδη
  • Σε μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους (πχ. silos) για την εφαρμογή των καπνιστικών απαιτείται ο σχετικός εξοπλισμός

Τρωκτικοκτόνα Άμεσης Επίδρασης

Πλεονεκτήματα

  • Άμεσος θάνατος
  • Ορατά τα νεκρά ποντίκια
  • Μικρή απαιτούμενη ποσότητα
  • Αποτελεσματικό όπου υπάρχει ανθεκτικότητα στα αντιπηκτικά

Μειονεκτήματα

  • "Δολωματοφοβία« - Ανάγκη προ-δόλωσης
  • Υψηλή περιεκτικότητα σημαίνει χαμηλή ελκυστικότητα
  • Επικίνδυνο για τα άλλα ζώα
  • Έλλειψη αντιδότου, επικίνδυνο στη χρήση

Αιμολυτικά Τρωκτικοκτόνα

Πλεονεκτήματα

  • Όχι "δολωματοφοβία"
  • Υψηλή ελκυστικότητα
  • Χαμηλή περιεκτικότητα άρα ασφαλέστερα
  • Αποτελεσματικό αντίδοτο

Μειονεκτήματα

  • Υψηλό κόστος εφαρμογής
  • Υψηλή απαιτούμενη ποσότητα
  • Αναπτύσσουν ανθεκτικότητα

Διαφορές χημικής και μηχανικής/φυσικής μεθόδου

Παραδείγματα

Κριτήρια επιλογής Μεθόδου καταπολέμησης


Αποτελεσματικότητα
Πρακτικότητα
Οικονομία
Περιβάλλον

  • Κατανόηση της βιο-οικολογίας του παράσιτου.
  • Μέθοδοι που χρησιμοποιούνται την κατάλληλη στιγμή.
  • Αποφασίστε αν η προσβολή είναι σοβαρή όσον αφορά την οικονομική απώλεια.
  • Συγκρίνετε το κόστος και τα οφέλη των διαφόρων μεθόδων ελέγχου.
  • Κάνετε τα σχέδια για το μέλλον – Μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

Παραδείγματα

Κουνούπια


  • Προσδιορισμός του είδους.
  • Μελέτη και γνώση της βιολογίας και οικολογίας του.
  • Παρακολούθηση (monitoring) του πληθυσμού: εστίες ανάπτυξης, εποχή που παρατηρείται αύξηση της πυκνότητας των πληθυσμών του κλπ.
  • Καταγραφή των μέτρων που μπορούν να συμβάλλουν στον περιορισμό της πυκνότητάς του.
  • Επιλογή του μέτρου ή του συνδυασμού των μέτρων που θα εφαρμοστούν: επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος με τους μικρότερους κινδύνους για άνθρωπο και περιβάλλον και αν είναι δυνατό, με τη μικρότερη οικονομική επιβάρυνση.
  • Καθορισμός του χρόνου επέμβασης.
  • Καθορισμός του φορέα ή των φορέων που θα αναλάβουν να υλοποιήσουν το έργο της καταπολέμησης και του φορέα που θα διενεργεί τον έλεγχο.
  • Ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού για τις δυνατότητες της δικής του συμβολής στην πρόληψη και αντιμετώπιση τέτοιων προβλημάτων.

Ξυλοφάγα έντομα

  • Σαράκια ή τερμίτες;
  • Για σαράκια, απομάκρυνση του ήδη προσβεβλημένου ξύλου
  • Εφαρμογή αερίων υπό συνθήκες
  • Εφαρμογή θερμικής απεντόμωσης
  • Για τερμίτες, εφαρμογή υγρών εντομοκτόνων στο χώρο με βάση τη δυνατότητα έγχυσης σε τοίχους κτλ.

Ακάρεα

  • Αιμομυζητικά ή όχι;
  • Στην πρώτη περίπτωση, χρήση «χημικού φράγματος» στην υπό προστασία περιοχή
  • Ομοίως και χρήση «μηχανικού φράγματος» για την περίπτωση των
  • Τροποποίηση των συνθηκών σε περίπτωση ακάρεων της σκόνης ή οικιακών (μη αιμομυζητικών ακάρεων)
  • Απομάκρυνση, καθαρισμός, μείωση υγρασίας
  • Χρήση υγρών εντομοκτόνων και αερίων για ακάρεα σε αποθηκευμένα γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα

Ποια τα βασικά κριτήρια επιλογής μεθόδου?

Παραδείγματα διαδικασίας επιλογής μεθόδου

Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από το προσωπικό αρχείο του Δρ Α. Μιχαηλάκη (Μ.Φ.Ι.), του Καθ. Χ. Αθανασίου (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) και του Β. Σωτηρούδα (ΣΕΑΜΕ) καθώς και από τον ιστότοπο του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC-Centers for Disease Control and Prevention) [http://phil.cdc.gov/phil/home.asp (free of copyrights)]
This project has been funded with support from the European Commission.
This communication (website) reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.