Νομικό Πλαίσιο
Tα Βιοκτόνα Προϊόντα (ΒΠ) αποτελούν κάθε ουσία ή μείγμα, στη μορφή υπό την οποία παραδίδεται στον χρήστη, που περιέχει, παράγει ή αποτελείται από μια ή περισσότερες δραστικές ουσίες και προορίζεται να καταστρέφει, να εμποδίζει, να καθιστά αβλαβή, να προλαμβάνει τη δράση ή να ασκεί άλλη περιοριστική δράση σε οποιονδήποτε επιβλαβή οργανισμό με οποιοδήποτε μέσο πέραν της απλής φυσικής ή μηχανικής δράσης.
Ο σκοπός είναι η προστασία του ανθρώπου και των κατοικίδιων ή παραγωγικών ζώων και η αποτροπή της προσβολής τροφών και ζωοτροφών, των οποιοδήποτε καταναλωτικών προϊόντων, των δομικών υλικών (ξύλο) και άλλων αγαθών.
Ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός (EC) No. 528/2012 σχετικά με την ελεύθερη διακίνηση στην Ευρωπαϊκή αγορά και τη χρήση βιοκτόνων, γνωστός και ως Κανονισμός για τα Βιοκτόνα Προϊόντα (ΒΠΚ), υιοθετήθηκε με σκοπό να βελτιώσει την ελεύθερη διακίνηση των εγκεκριμένων βιοκτόνων στα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης διασφαλίζοντας παράλληλα το υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας του ανθρώπου και των ζώων και καθώς επίσης και την προστασία του περιβάλλοντος.
Η μείωση των κινδύνων για την υγεία του ανθρώπου και των ζώων αλλά και για την ασφάλεια του περιβάλλοντος από τα βιοκτόνα προϊόντα μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ορθολογικής χρήσης των βιοκτόνων (Άρθρο 18 του Κανονισμού). Ως εκ τούτου, θα μπορούσαν να ληφθούν τα παρακάτω μέτρα:
- Προσδιορισμός των κινδύνων που ενέχει η χρήση βιοκτόνων σε συγκεκριμένες περιοχές όπως σχολεία, χώροι εργασίας, νηπιαγωγεία, δημόσιοι χώροι, γηροκομεία ή κοντά σε επιφανειακά ή σε υπόγεια ύδατα και καθορισμός μέτρων ασφαλείας για την αποφυγή του κινδύνου.
- Προσδιορισμός πρακτικών για τη βελτίωση της απόδοσης του εξοπλισμού εφαρμογής βιοκτόνων.
- Προώθηση καλών πρακτικών με στόχο τη μείωση της χρήσης βιοκτόνων στο ελάχιστο δυνατό.
- Καθορισμός των πιο αποτελεσματικών μεθόδων σχετικά με τον έλεγχο και την παρακολούθηση της χρήσης των βιοκτόνων.
- Ανάπτυξη και Εφαρμογή ολοκληρωμένων σχημάτων διαχείρισης των επιβλαβών οργανισμών.
Στο ακόλουθο σχήμα υποδεικνύεται το χρονοδιάγραμμα για την ανάπτυξη σχημάτων ορθολογικής χρήσης των βιοκτόνων προϊόντων:
Η ενότητα αυτή επικεντρώνεται στην ταυτοποίηση πηγών κινδύνου (hazards and risks) που μπορεί να απειλούν την υγεία του ανθρώπου λόγω της χρήσης βιοκτόνων σε δραστηριότητες καταπολέμησης επιβλαβών οργανισμών. Επιπλέον, στην ενότητα αυτή αναλύονται οι ετικέτες των βιοκτόνων και τα δεδομένα ασφαλείας ως επικοινωνιακά εργαλεία για τους εργαζόμενους στο χώρο των καταπολεμήσεων και τους καταναλωτές. Τέλος, η ενότητα αναφέρεται ενδεικτικά σε προτεινόμενα μέτρα που μπορούν να ληφθούν ώστε να ελεγχθούν οι προαναφερόμενοι κίνδυνοι με σκοπό την ασφάλεια στον χώρο εργασίας.
Ταυτοποίηση και χαρακτηρισμός Κινδύνου
Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην υγεία από την έκθεση σε βιοκτόνα προιόντα;
Ως βλαπικότητα χαρακτηρίζουμε την εγγενή ικανότητα των βιοκτόνων να προκαλούν βλάβες (τοξικότητα).
Στην πράξη, η βλαπτικότητα προσδιορίζεται μέσω συγκεκριμένων δοκιμών χωρίς τη χρήση πειραματόζωων (in vitro), ή μέσω τοξικολογικών μελετών σε πειραματόζωα θηλαστικά (in vivo) αλλά και μέσω της συλλογής στοιχείων από την έκθεση του νθρώπου (π.χ. περιστατικά δηλητηριάσεων, αρχεία προσωπικού σε εργοστάσια παραγωγής ΒΠ ή από συνεργεία εφαρμογής ΒΠ κλπ). Οι παραπάνω δοκιμές έχουν στόχο τον προσδιορισμό της οξείας τοξικότητας, ερεθιστικότητας, διαβρωτικής ικανότητας, ευαισθητοποίησης, τοξικών επιδράσεων μετά από επαναλαμβανόμενη χορήγηση ουσιών, μεταλλαξιγένεσης και καρκινογένεσης και τοξικότητα στην αναπαραγωγή.
Η βλαπτικότητα χαρακτηρίζεται επίσης μέσω του προσδιορισμού συγκεκριμένων τιμών αναφοράς (ADI, ARfD, AELs), οι οποίες αντιπροσωπεύουν τα ποσά των δραστικών ουσιών των ΒΠ που δεν αναμένονται να προκαλέσουν δυσμενείς επιπτώσεις στον άνθρωπο. Από την άλλη πλευρά ως επικινδυνότητα (Risk) χαρακτηρίζεται η πιθανότητα να εκδηλωθούν οι βλαπτικές ιδιότητες των ΒΠ και τον τρόπο που αυτές συσχετίζονται με τα επίπεδα έκθεσης του ανθρώπου στα ΒΠ.
Οδοί έκθεσης σε βιοκτόνα προιόντα
Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικές οδοί εισόδου των ΒΠ στο ανθρώπινο σώμα:
- Από το δέρμα (διαδερμικά),
- Από τα μάτια,
- Από το στόμα
- Από τους πνεύμονες (μέσω της αναπνοής).
Στο πλαίσιο της αξιολόγησης της έκθεσης σε βιοκτόνα, θα πρέπει να υπολογιστούν επίσης και οι ποσότητες, στις οποίες εκτίθενται ή μπορούν να εκτεθούν ανθρώπινοι πληθυσμοί εμμέσως, όπως για παράδειγμα μέσω της περιβαλλοντικής ρύπανσης.
Χαρακτηρισμός επικινδυνότητας
Ως επικινδυνότητα χαρακτηρίζουμε την εκτίμηση της πιθανότητας να εκηλωθούν οι δυσμενείς επιπτώσεις στον άνθρωπο, λαμβάνοντας υπόψη τα πραγματικά αλλά και τα προβλεπόμενα επίπεδα έκθεσης σε βιοκτόνα.
Ο χαρακτηρισμός της επικινδυνότητας είναι είτε ποιοτικός είτε ποσοτικός και μπορεί να περιλαμβάνει τις ακόλουθες ομάδες ατόμων:
- Επαγγελματίες χρήστες (και βιομηχανικούς εργάτες)
- Ερασιτέχνες Χρήστες (που συμπεριλαμβάνει και το ευρύ κοινό)
- Άτομα που εκτίθενται μέσω δευτερευουσών οδών
Σε κάθε περίπτωση, τα επίπεδα έκθεσης των ανθρώπων στα βιοκτόνα θα πρέπει να παραμένουν κάτω από τις οριακές τιμές ασφαλείας που έχουν καθοριστεί για τα συγκεκριμένα βιοκτόνα, έτσι ώστε να μπορούμε να αναγνωρίζουμε ποιες χρήσεις είναι στην πραγματικότητα ασφαλείς.
Πως χαρακτηρίζεται η επικινδυνότητα για ένα χρήστη βιοκτόνων;
Βιοκτόνα που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση επιβλαβών οργανισμών
Οι ακόλουθοι τύποι βιοκτόνων προϊόντων χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση επιβλαβών οργανισμών:
PT 14: Τρωκτικοκτόνα (προϊόντα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο αρουραίων, ποντικιών και άλλων τρωκτικών)
PT 15: Πτηνοκτόνα (προϊόντα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο πτηνών)
PT 16: Μαλακιοκτόνα (προϊόντα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο μαλακίων)
PT 17: Ιχθυοκτόνα (προϊόντα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο ψαριών. Τα βιοκτόνα αυτά δεν περιλαμβάνουν τα προϊόντα εκείνα που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία ασθενειών στα ψάρια)
PT18: Εντομοκτόνα, Ακαρεοκτόνα και προϊόντα για τον έλεγχο άλλων αρθροπόδων (προϊόντα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο αρθροπόδων πχ. Έντομα, αραχνοειδή και μαλακόστρακα)
PT 19: Απωθητικά και Προσελκυστικά (προϊόντα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο επιβλαβών οργανισμών – π.χ. ασπόνδυλα όπως οι ψύλλοι αλλά και σπονδυλωτά όπως τα πουλιά - μέσω της απώθησης ή της προσέλκυσής τους. Στα προϊόντα αυτά συμπεριλαμβάνονται επίσης και εκείνα που χρησιμοποιούνται, είτε άμεσα είτε έμμεσα, για την ανθρώπινη ή την κτηνιατρική υγιεινή)
Βαθμός τοξικότητας για τον άνθρωπο, βιοκτόνων που χρησιμοποιούνται στην καταπολέμηση επιβλαβών οργανισμών
- Μεγάλη διαφοροποίηση του βαθμού τοξικότητας των διαφόρων τύπων ΒΠ για τον ανθρώπο
Χρήσιμοι Σύνδεσμοι
- ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) αριθ. 528/2012 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 22ας Μαΐου 2012 σχετικά με τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση βιοκτόνων (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) Πατήστε εδώ
- Καθοδήγηση της ECHA σχετικά με την αξιολόγηση των κινδύνων για την υγεία, Τόμος ΙΙΙ, Μέρος Β: Καθοδήγηση σχετικά με τον Κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 528/2012 σχετικά με τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση βιοκτόνων. Έκδοση 1.0, Δεκέμβριος 2013
Πατήστε εδώ
